Alleen
Hoe is het mogelijk dat Mark Rutte zijn voorstellen voor een betere verhouding overheid – burger radicaal noemt? Als ik de hoofdpunten uit het betoog van de minister-president lees, dan zie ik een rijtje bijvoorbeeld in de Tubantia met verbeterideeën voor de rijksoverheid, waarbij in nagenoeg alle gevallen een (advies)laag wordt weggestreept. Dus stukken gaan niet meer van A naar B en daarna naar C, nee nu van A naar C. In theorie leidt dit tot minder ambtenaren, 1/3 minder zou je zeggen, in de praktijk leidt dit tot meer ambtenaren, want er komt een nieuwe projectleider met projectbureau B.
Dit lijkt op een rijtje uit een brainstormbijeenkomst van Mark Rutte met topbestuurders, politici en ambtenaren. De onwil druipt ervan af. In de zaterdagkrant bevestigt de parlementair redacteur dat Rutte het alleen heeft gedaan. Rutte is die eenzame cowboy, die in zijn uppie het hele Wilde Westen schoonveegt.
Wanneer de aantekeningen over het overleg met de informateurs waar Pieter Omtzigt aan de orde kwam, niet naar buiten waren gekomen, was de formatie gewoon doorgegaan en hadden wij al Rutte IV op het pluche gehad. Wat dat betreft kunnen we blij zijn met deze misser, die met name Mark Rutte dwingt tot nederigheid. En tot actie.
Want het probleem zit niet in de procedures; het maakt niet uit of een stuk eerst naar A en dan naar B of naar C gaat, het probleem zit dieper. Het probleem zit in de bedrijfscultuur als onderdeel van de normen en waarden van een organisatie. "Zo doen wij dat altijd op het ministerie.” Dat zal Mark vaak gehoord hebben, waarop hij gezegd zal hebben dat het niet anders kan en gevraagd hebben om in hemelsnaam met ideeën te komen. Een bedrijfscultuur heb je niet zo snel veranderd. Het zijn de normen en waarden waaraan iedereen die tot dezelfde organisatie behoort, moet voldoen. Daarbij speelt de top van het bedrijf een hoofdrol; zij geven het voorbeeld van hoe je je dient te gedragen wil je binnen de organisatie overleven. Voordat je de medewerkers bepaalde normen hebt afgeleerd en andere normen hebt aangeleerd ben je jaren verder. Mark Rutte moet een compleet ambtenarencorps een andere houding geven, meer open, transparanter, menselijker. En ze moeten het menen. En dat wordt een probleem. Rutte zal eerst zijn best doen en lachend door het mijnenveld de juiste weg vinden, maar hij krijgt niet alle ambtenaren mee, omdat hij het niet meent. Hij is de technocraat, die het liever in zijn eentje doet. Maar dat redt hij niet. Je hebt de ander nodig om te sparren, om de benodigde creativiteit los te woelen. En dat vind je niet in een groep jaknikkers. Je hebt mensen nodig, die zeggen: "Mark, waar ben jij mee bezig, jongen?” En dat moet jij goed vinden. Stimuleren zelfs.
Jan Visser